خمس در قرآن کریم
خمس در قرآن کریم
«وَ اعلَموا أنّما غَنِمتُم مِن شَىءٍ فَاِنّ لِلّهِ خُمُسَه و لِلرَّسولِ ولِذِى القُربى وَ اليَتامى والمَساكينِ وابنِ السَّبيلِ اِن كُنتُم آمَنتُم بِاللّه...»(12)
«اگر به خدا ايمان داريد، بدانيد هر چه را به عنوان غنيمت بدست مى آوريد، بى ترديد يك پنجم آن براى خدا و رسول و خويشان و يتيمان و درماندگان و در راه ماندگان است».
تاريخ نزول آيه
بعضى زمان نزول آيه را جنگ بنى قينقاع (15 شوال سال دوم هجرى) مىدانند،(13) برخى زمان نزول را جنگ اُحد (7 شوّال سال سوم هجرى)(14) و بعضى جنگ بدر (رمضان سال دوم هجرى) مىدانند.(15) كه خداوند از مجاهدان اسلام مىخواهد خمس آنچه را در جنگ به غنيمت برده اند، پرداخت نمايند.
نگاهى دقيق تر به آيه خمس
نگاهى به آيه خمس اهميّت آن را نشان مىدهد زيرا:
1- در كمتر آيه اى مربوط به احكام، اين همه تأكيد پى در پى آمده است. كلمات «وَ اعلَموا أنّما غَنِمتُم مِن شَىءٍ فَاِنّ لِلّهِ خُمُسَه(بجاى«خمسه للّه») اِن كُنتُم آمَنتُم بِاللّه...» نشان تأكيد است.
2- براى تهييج مردم مى فرمايد: اگر ايمان داريد، خمس بدهيد. بنابراين پرداخت آن از لوازم ايمان شناخته شده است.
3- جمله «فانّ للّه خُمُسه» (كه به اصطلاح جمله اسميّه است) بيانگر اين است كه اين حكم دائمى است، نه موقّت و موسمى. به علاوه چيزى كه نشانه ايمان است نمى تواند موقّت باشد.
4- كلمه «واعلموا» در اول آيه به معناى آن است كه بايد خمس دادن باورتان بيايد و مسئله را جدى بگيريد. راستى عجيب است كه شركت در جبهه، كنار پيامبر بودن، اهل نماز و روزه بودن، عقايد سالم داشتن، از مهاجرين، انصار و سابقين بودن، مجروح شدن و بالاخره بر سپاه كفر پيروز شدن به تنهايى كافى نيست، زيرا با آن همه كمالات باز هم قرآن مى فرمايد: اى رزمندگان پيروز! اگر ايمان داريد خمس غنائم را بپردازيد. اگر به بعضى از دستورات مثل جهاد و نماز عمل كرديد، ولى به دستور خمس عمل نكرديد، ايمان واقعى نداريد.
يك نكته مهم
رسول خدا صلى الله عليه وآله در شب جنگ بدر نخوابيد و دائماً دعا مى كرد و می فرمود: خدايا! اين گروه اندك از مسلمين روى زمين مشابهى ندارند، اگر اينها شكست بخورند روى زمين بنده مؤمنى نخواهى داشت.(16) امّا قرآن خطاب به همين رزمندگان مى فرمايد: اگر ايمان داريد، خمس بدهيد. يعنى چه بسا تعداد مؤمنان در جهان بسيار كم باشد، ولى حتّى همين تعداد كم كه مشمول دعاى پيامبر اكرم صلى الله عليه وآله نيز هستند، اگر به تكليف الهى و پرداخت خمس عمل نكنند، ايمان ندارند.