آثار خمس
اگر به تعبيراتى كه در آيات و روايات آمده است توجّه كنيم، به آثار پرداخت خمس بيشتر پى خواهيم برد. بعضى جملات و كلماتى را كه براى فلسفه خمس آمده فهرستوار مطرح مى كنيم.
1- نسل پاك
در روايات مى خوانيم: «لِتَطِيبَ وِلَادَتُهُمْ»(17) پرداخت خمس، مال را پاك و مال پاك مقدمه نسل پاك است.
2- تقويت دين
امام رضاعليه السلام فرمودند: «إِنَّ الْخُمُسَ عَوْنُنَا عَلَى دِینِنَا»(18) خمس، حق ما اهل بيت و پشتوانه مكتب و راه ما است.
3- نشانه وفا
در تعبير ديگر مى خوانيم: «الْمُسْلِمُ مَنْ يَفِي لِلَّهِ بِمَا عَهِدَ إِلَيْهِ وَ لَيْسَ الْمُسْلِمُ مَنْ أَجَابَ بِاللِّسَانِ وَ خَالَفَ بِالْقَلْبِ»، مسلمان واقعى كسى است كه به پيمان الهى وفادار باشد و كسى كه با زبان جواب مثبت ولى در دل جواب منفى مى دهد، در حقيقت مسلمان نيست.(19)
4- كمك به ياران
امام رضاعليه السلام فرمود: خمس وسيله اى براى كمك ما بر بستگان و ياوران ماست. «إِنَّ الْخُمُسَ عَوْنُنَا عَلَى عيالاتنا»(20)، «عَوْنُنَا عَلَى موالينا»(21)
5- پاكى مال
امام صادق عليه السلام فرمود: من از گرفتن درهم شما هدفى جز پاك كردن شما ندارم، زيرا وضع مالى من امروز خوب است. «مَا أُرِيدُ بِذَلِكَ إِلَّا أَنْ تُطَهَّرُوا»(22)
6- گوارا بودن درآمد
در حديث ديگرى از امام صادق عليه السلام مى خوانيم: هر كس خمس ما را بدهد باقى درآمدش براى او گواراست. «يودّى خمسنا و يطيب له»(23)
7- حفظ آبرو در برابر مخالفان
امام رضا عليه السلام فرمود: به وسيله خمس، ما آبروى خود و طرفدارانمان را در برابر تهديدات مخالفان حفظ مى كنيم. «وَما نَبْذُلُهُ وَ نَشْتَرى مِنْ اَعْراضِنا مِمَّن نَخافُ سَطْوَتَهُ»(24)
8- فقر زدائى از خاندان رسالت
امام كاظم عليه السلام فرمود: خداوند نيمى از خمس را براى فقر زدائى از بستگان پيامبر كه از زكات و صدقات محرومند قرار داد. «و جعل للفقراء قرابة الرسول نصف الخمس فاغناهم به عن صدقات الناس...»(25)
9- كفّاره گناهان و ذخيره قيامت
امام رضا عليه السلام فرمود: خارج كردن خمس مال، وسيله آمرزش گناهان و ذخيره قيامت و روز نياز شماست. «فان اخراجه... تمحيص ذنوبكم و ما تمهدون لانفسكم ليوم فاقتكم»(26)
10- ضمانت بهشت
شخصى نزد امام باقر عليه السلام آمد و خمس مال خود را پرداخت، امام فرمود: بر من و پدرم لازم است كه بهشت را براى شما ضمانت كنيم. «ضمنت لك علىّ و على ابى الجنّة»(27)
11- شمول دعاى امام
امام رضا عليه السلام فرمود: خمس، كمك ما بر حفظ مكتب است، سپس فرمود: تا مى توانيد خودتان را از دعاى ما محروم نكنيد. «ولا تحرموا انفسكم دعاءنا ما قدرتم عليه»(28)
12- كليد رزق
امام رضا عليه السلام فرمود: پرداخت خمس كليد رزق شماست. «فَاِنَّ اِخْراجَهُ مِفْتاحُ رِزْقِكُم»(29)
13- نظم و حساب در سرمايه
كسى كه حساب سال دارد و خمس مى دهد، در واقع شخصى حسابگر، منظم و دقيق است و ميزان درآمد و مصرفش مشخّص است.
امام باقر عليه السلام فرمود: «الکَمالُ کُلُّ الکَمالِ اَلتَفَقَّهُ في الدّين وَ الصَّبرُ عَلی النائِبَة وَ التَقديرِ المَعيشَة»(30) بالاترين كمال در سه چيز است: شناخت عميق دين، پايدارى در برابر ناملايمات و نظم و برنامه در زندگى.
14- عنايات ويژه
كسانى كه اهل خمس هستند، يعنى در هر درآمد خود، سهم خدا، رسول، اهل بيت و سهم ديگران را در نظر دارند، قهراً خدا و اولياى او نيز به او عنايات ويژه دارند.
مگر در قرآن نمى خوانيم: «فَاذْكُرُونِي أَذْكُرْكُمْ»(31) مرا ياد كنيد، شما را ياد مى كنم.
مگر در قرآن نمى خوانيم: «إِنْ أَحْسَنتُمْ أَحْسَنتُمْ لِأَنفُسِكُمْ»(32) اگر خوبى كنيد به خودتان خوبى كرده ايد.
مگر در قرآن نمى خوانيم: «وَإِذَا حُيِّيتُمْ بِتَحِيَّةٍ فَحَيُّوا بِأَحْسَنَ مِنْهَا»(33) اگر شخصى نسبت به شما كريمانه برخورد كرد، شما بهتر از او برخورد كنيد.
مگر قرآن وعده نداده كه «إِن تَنصُرُواْ اللَّهَ یَنصُرْكُمْ»(34) اگر شما خدا را يارى كنيد خداوند شما را يارى مى كند.
مگر قرآن خبر از دوست داشتن نيكوكاران نداده است: «إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ»(35)
آرى، كسى كه با پرداخت خمس، حق خدا و رسول و امام را مى دهد، در حقيقت مشمول تمام آياتى است كه گفته شد. زيرا او هم خدا را ياد كرده، هم احسان كرده، هم اولياى خدا و محرومان را گرامى داشته و هم مكتب الهى را يارى نموده است و دريافت اين همه عنايات در برابر 20% مازاد درآمد سال، سود بزرگى است.
يك نمونه از عنايات ويژه
زنى به نام شطيطه يك درهم پول و يك كلاف نخ را از نيشابور براى امام كاظم عليه السلام فرستاد و از كمى مال خود عذرخواهى كرد و گفت: «وَاللَّهُ لَا يَسْتَحْيِي مِنَ الْحَقِّ»
امام درهم و كلاف را پذيرفت و فرمود: سلام مرا به اين خانم برسانيد و اين چهل درهم و اين پارچه اى كه جزو كفن خودم هست به او بدهيد، او چند روزى بيشتر زنده نيست ولى همين كه از دنيا رفت من براى نماز بر جنازه او به نيشابور خواهم آمد.(36) در اين ماجرا امام چند درهم را از يك مسلمان مخلص مى پذيرد و اين همه او را مورد تفقد قرار مى دهد ولى مبالغ سنگينى را از افراد نااهل نمى پذيرد
