آداب پرداخت
آداب پرداخت
آداب پرداخت خمس شبيه آداب پرداخت زكات است، ولى چون خمس حقّ رسول خدا و امام است، و به تعبير روايات پولى است كه براى كمك به راه خدا، دين خدا و عزّت اولياى خدا قرار داده شده، بايد در پرداخت آن كرامت بيشترى از خود نشان داد و به نكات ذيل توجّه نمود:
1- بدانيم كه مال از خداوند است، «مَّالِ اللَّهِ» (114)، و به ما روزى كرده است، « رَزَقَكُمُ اللَّهُ »(115)، پس بخشى از آن را به راحتى براى خدا بدهيم. آرى، اگر كسى مال و ثروت را نتيجه تدبير و قدرت و تخصّص خود بداند، تفكّر قارونى دارد. او بود كه مى گفت: سرمايه من محصول علم و تخصّص من است.« انَّما أوتیتُهُ عَلیٰ عِلمٍ عِندی »(116)
2- گمان نكنيم كه خدا و رسول محتاج ما هستند. امام صادق عليه السلام مى فرمود: من از گرفتن خمس شما هدفى جز پاك كردن شما و مالتان ندارم. « مَا أُرِيدُ بِذَلِكَ إِلَّا أَنْ تُطَهَّرُوا. »(117)
و در حديثى ديگر فرمود: « مَنْ زَعَمَ أَنَّ الْإِمَامَ یَحْتَاجُ إِلَى مَا فِی أَیْدِی النَّاسِ فَهُوَ كَافِرٌ إِنَّمَا النَّاسُ یَحْتَاجُونَ أَنْ یَقْبَلَ مِنْهُمُ الْإِمَامُ »(118) هر كس گمان كند كه امام محتاج اوست، كافر است. اين مردمند كه به قبول كردن امام نيازمندند.
هنگامى كه اين آيه نازل شد: « مَّن ذَا الَّذِي يُقْرِضُ اللّهَ قَرْضًا حَسَنًا »(119) كيست به خدا قرض بدهد؛ بعضى از يهوديان گفتند، خدا فقير است و ما اغنياء و به همين دليل او از ما قرض خواسته است.(120)
حضرت على عليه السلام در نهج البلاغه مى فرمايد: خدايى از شما قرض خواسته كه خزائن آسمانها و زمين به دست اوست. بنابراين درخواست قرض الهى يك نوع دعوت به حمايت از مستضعفين و آزمايش مردم است.
3- با اشتياق و رغبت بپردازيم. قرآن از كسانى كه مال خود را با اكراه مى پردازند، به شدّت انتقاد كرده و مى فرمايد: « وَلَا يُنفِقُونَ إِلَّا وَهُمْ كَارِهُونَ »(121)
4- گرفتار غرور نشويم. قرآن از كسانى ستايش مى كند كه هم با ميل و رغبت مال خود را مى دهند و در عين حال نگران نپذيرفتن آن نيز هستند. « وَالَّذِينَ يُؤْتُونَ مَا آتَوا وَّقُلُوبُهُمْ وَجِلَةٌ أَنَّهُمْ إِلَىٰ رَبِّهِمْ رَاجِعُونَ »(122)
5- بر گيرنده منّت نگذاريم زيرا كه منّت، پاداش پرداخت را از بين مى برد.
6- در پرداخت عجله كنيم زيرا عجله در كار خير يك ارزش است و چه خيرى بهتر از حمايت مكتب اهل بيت و كمك به فقرا از ذريّه پيامبر.
7- كار خود را بزرگ نپنداريم، انسان اگر توجّهى به جهان هستى و عظمت قدرت الهى و ضعف هاى خود كند، هرگز دچار بزرگ بينى خود و كار خود نمى شود. امام سجاد عليه السلام در پاسخ كسانى كه به كثرت عبادت او انتقاد داشتند، مى فرمود: عبادت من كجا و عبادت جدّم علىّ بن ابي طالب عليهما السلام كجا؟ و پيامبرصلى الله عليه وآله مى فرمود: « مَا عَبَدْنَاکَ حَقَّ عِبَادَتِکَ وَ مَا عَرَفْنَاکَ حَقَّ مَعْرِفَتِکَ »(123)
8- هنگام حساب سال، مال خود را با دقّت حساب كنيم. در حديثى از امام صادق چنين نقل شده است: واى بر كم فروشان كه هنگام خمس دادن، از آل محمّد كم مى گذارند.(124)