گیرنده خمس در زمان غیبت کیست
گيرنده خمس در زمان غيبت كيست؟
آيه 41 سوره انفال براى مصرف خمس شش مورد تعيين كرده است كه سه مورد آن خدا و رسول و اهل بيت پيامبرند. ما در بحثهاى گذشته گفتيم حق خداوند به رسول داده مى شود، آن هم نه براى زندگى شخصى، بلكه براى مقام رسالت و امامت و براى تبليغ دين و عزّت اسلام.
ناگفته پيداست كه اهداف الهى و نبوى براى زمان خاصى نيست و چون اهداف ابدى است نياز به بودجه ابدى دارد. در اين زمان كه دست ما به پيامبر و امام نمى رسد سهم آنان را بايد به كسانى بدهيم كه نزديكترين افراد به پيامبر و امام باشند، علم و فكر، اعتقاد، زهد، شجاعت، بصيرت و تقواى آنان شبيه پيامبر و امام باشد، از علوم آنان بهره وافر داشته و اگر معصوم نيستند از حد اعلاى عدالت برخوردار باشند.
در روايات براى فقهاى متّقى تعبيراتى به چشم مى خورد از جمله:
دژهاى اسلام، اُمناى اسلام، وارثان انبيا، اُمناى پيامبران، كفيلان ايتام اهل بيت عليهم السلام(101) و كسانى كه مجارى امور و احكام را در دست دارند و امين بر حلال و حرام هستند اين تعبيرات ما را راهنمائى مى كند كه در اين زمان حق خدا و رسول و امام را به اين افراد كه جانشينان پيامبرند بدهيم و آنان در راه تقويت عقائد و توسعه فرهنگ دينى و تبليغ و ارشاد و عزّت اسلام و مسلمين و مصالح آنان صرف نمايند.
امام هادى عليه السلام مى فرمايد: « لَولا مَنْ یَبْقى بَعْدَ غَیْبَهِ قائِمِکُمْ علیه السلام مِنَ الْعُلَماءِ الدّاعینَ اِلَیْهِ وَ الدّالّینَ عَلَیْهِ وَ الذّابّینَ عَنْ دینِهِ بِحُجَجِ اللّهِ وَ المُنْقِذینَ لِضُعَفاءِ عِبادِ اللّهِ مِنْ شِباکِ اِبْلیسَوَ مَرَدَتِهِ وَ مِنْ فِخاخِ النَّواصِبِ لَما بَقىَ اَحَدٌ اِلاَّ ارْتَدَّ عَنْ دینِ اللّهِ وَ لکِنَّهُمُ الَّذینَ یُمْسِکونَاَزِمَّهَ قُلوبِ ضُعَفاءِ الشّیعَهِ کَما یُمْسِکُ صاحِبُ السَّفینَهِ سُکّانَها اُولئِکَ هُمُ الاْفْضَلونَ عِندَ اللّهِ عَزَّوَجَلَّ »(102)
اگر فقهاى با تقوى، مرزبان افكار و عقايد دينى مردم نبودند، شبكه هاى ابليسى مردم را از دين خدا دور مى كردند. اين علما در عصر غيبت قائم ماعليه السلام همچون ناخداى كشتى محافظ مسلمانان آسيب پذيرند. در پايان امام هادى عليه السلام فرمود: اين افراد نزد خدا با فضيلت ترينند.
امتيازات پرداخت خمس به فقيه جامع الشرائط
1- خمس، حقّ حاكم شرع است، قهراً بايد به حاكم اسلامى، فقيه عادلى داده شود كه امور دين و دنيا بدست اوست.
2- فقيه در دين، به حكم خدا و سنّت پيامبر اكرم صلى الله عليه وآله و اهل بيت معصومش در مورد مصرف خمس آگاه تر است.
3- از آنجا كه عدالت و دورى از هوس شرط مرجع تقليد است، از ولخرجى و اسراف مصونيّت دارد.
4- فقيه، ضرورتها و نيازهاى دينى جامعه را بهتر مى داند.
5- تمركز وجوهات نزد فقيه جامع الشرائط قدرت و عزّت و نفوذ كلام و استقلال او را در برابر طاغوتها بيشتر مى كند.
6- وحدت رويّه و امكان برنامه ريزى و جلوگيرى از تشتّت ،از ديگر بركات جمع شدن خمس در يك جاست. آرى مديريّت واحد، برنامه ريزى واحد و تصميم واحد، مانع كارهاى تكرارى و سوء استفاده افراد نااهل مى شود.
7- در دنيايى كه ما زندگى مى كنيم، كشورهايى كه اختلاف نژادى، زبانى، سياسى، اقتصادى، نظامى، علمى، صنعتى و جمعيّتى دارند، هم پيمان مى شوند تا در منافع و خطرات حامى يكديگر باشند و امروزه از دهكده جهانى سخن مى گويند.
آيا در اين شرائط هر برنامه و سياستى كه مسلمين و توان رزمى و اقتصادى آنان را متحد كند بهتر نيست؟ مگر امام رضاعليه السلام نفرمود: « عَوْنُنَا عَلَى دِينِنَا »(103)، خمس پشتوانه مكتب ماست. آيا لازمه چنين امرى تمركز بودجه نزد فقيه جامع الشرائط نيست؟
8- در اسلام حل مسئله فقر به عهده حاكم اسلامى است. در روايات مى خوانيم: حاكم بايد فقرا را بى نياز كند به گونهاى كه اگر زكات كافى نبود، والى بايد از بودجه هاى ديگرى كه در اختيار دارد مسئله فقر را حل كند. « فَإِنْ عَجَزَ أَوْ نَقَصَ عَنِ اسْتِغْنَائِهِمْ كَانَ عَلَى الْوَالِي أَنْ يُنْفِقَ مِنْ عِنْدِهِ بِقَدْرِ مَا يَسْتَغْنُونَ »(104)
بنابراين بايد حقّ اللّه (خمس و زكات و…) بدست او باشد تا بتواند به وظيفه خود عمل كند.
9- در سيره پيامبر اسلام و اهل بيت معصومش، خمس به صورت متمركز جمع آورى شده است.
در موارد متعددى مى بينيم كه آنان افرادى را در مناطق منصوب و مسئول جمع آورى خمس و متمركز كردن آن نزد خود مى كردند تا طبق كتاب خدا و سنّت نبوى در جاى خود مصرف نمايند.
مثلاً در فرمان پيامبر اسلام صلى الله عليه وآله به عمربن حزم مى خوانيم كه او مأمور گرفتن خمس مردم بود. «امره ان يأخذ من الغنائم خمس اللّه»(105)
از توصيه هائى كه به سلمان و ابوذر و مقداد شد اين بود كه خمس مردم بايد نزد حاكم اسلامى فرستاده شود. « إِخْرَاجِ الْخُمُسِ مِنْ كُلِّ مَا يَمْلِكُهُ أَحَدٌ مِنَ النَّاسِ حَتَّى يَرْفَعَهُ إِلَى وَلِيِّ الْمُؤْمِنِينَ وَ أَمِيرِهِمْ »(106)
در ماجراى فدك نيز به مسئله گرفتن خمس اشاره شده است. «واخذ منهم اخماسهم»(107)
در تاريخ مى خوانيم كه رسول خدا گاهى افرادى را كه براى گرفتن خمس منصوب كرده بود احضار مى فرمود.(108)
در مسند احمد بن حنبل آمده كه حضرت على عليه السلام به عنوان مأمور گرفتن خمس از غنائم جنگى فرستاده شد.(109)
10- از بركات ديگر تمركز آن است كه اگر اشخاص ابتكار و طرحى دارند كه براى تبليغ و ارشاد و يا هر امرى كه براى عزّت اسلام و مسلمين مفيد است به همان مركز رجوع مى كنند، چون مى دانند قدرت مالى در كجاست، با نشاط و اميد طرح خود را مطرح مى كنند و اگر برنامه ريزى و مديريّت صحيحى در كار باشد طرح را بررسى و اجرا مى كند، ولى اگر حق اللّه در ميان صدها و هزاران نفر پخش شد طرحها در ذهنها كور و مبتكران متحير و نااميد مى شوند.
11- از بركات ديگر تمركز آن است كه گيرندگان حقّ اللّه مى دانند به كجا مراجعه كنند و نزد هر كس گردن خم نمى كنند و آبروى خود را نمى ريزند.
12- از بركات ديگر تمركز آن است كه اگر حقّ اللّه نزد مجتهد جامع الشرائط و حاكم عادل اسلامى جمع شد، تمام محرومانى كه از آن بهره مند مى شوند به آن مرجع وابسته و در راه اهداف والاى آن مجتهد عادل جان فشانى مى كنند و ناگفته پيداست كه او بخاطر عدالت مردم را فداى هوسهاى خود نمى كند زيرا كه اگر مجتهد و حاكم عادل به سراغ گناه و هوسهاى نامشروع خود رود بدون آنكه كسى او را عزل كند خود به خود عزل مى شود.
البتّه تمركز خمس به معناى محروم كردن و خالى گذاشتن دست ديگران نيست، بلكه افراد زيادى كه مورد اعتماد و متّقى هستند، مى توانند به نمايندگى از مقام مرجعيّت و ولايت، حقّ گرفتن و هزينه كردن خمس را در مواردى كه قرآن فرموده داشته باشند. همان گونه كه در سيره ائمه اهل بيت عليهم السلام مشاهده مى كنيم نمايندگانى كه در بلاد اسلامى منصوب مى شدند چنين مى كردند.